Kalp ve damar hastalıklarının önemli risk faktörlerinden birisi olan yüksek kolesterolün tedavisi yapılmalı, seviyesi düşürülmelidir. Bazı insanlarda genetik olarak kolesterol yüksek olur, diyetle düşmez, bu takdirde ilaç vermek gerekebilir. Ayrıca damar sertliği ve buna bağlı tahribatlar oluşmuş kişilere de kolesterol için ilaç verilir. Şimdi bu ilaçların türlerini aşağıda yazıyorum:
- Statinler,
- PCSK9 baskılayıcıları,
- Fibrik asit türevleri (fibratlar da denir),
- PCSK9 inhibitörleri,
- Safra asidini bağlayanlar (safra asidi reçineleri olarak da adlandırılır),
- Nikotinik asit (niasin olarak da bilinir),
- Kolesterol emilimini engelleyen ilaçlar,
- Omega-3 yağ asitleri,
- Adenozin trifosfat-sitrat liyaz (ACL) baskılayıcıları,
Bunların bir kısmı ülkemizde mevcut değildir. Doktorlar hastanın klinik durumuna, kolesterol düzeyine göre bu ilaçlardan uygun olanları seçerek kullanırlar. Şimdi ülkemizde mevcut olan ve yaygın olarak kullanılan ilaçlardan bahsetmek istiyorum.
Statinler
En çok bilinen ve kullanılan kolesterol düşürücü ilaçlardır. Statinler, karaciğerin kolesterol yapmak için kullandığı bir enzim olan HMG CoA redüktaz enziminin çalışmasını engelleyerek kolesterol yapımını azaltırlar. Statinlerin kolesterol düşürme dışında da faydaları vardır. Bunları kısaca yazıyorum:
- Kan damarlarının iç tarafını sıvayan hücrelerin çalışmalarını düzenlerler,
- Vücudun iltihaplara karşı direncini yükseltir, iltihabın yaptıkları hasarı azaltırlar,
- Kanda pıhtılaşmayı sağlayan elemanlardan birisi olan trombositlerin birbirlerine yapışmasını engelleyerek pıhtı oluşma riskini azaltırlar,
- Direk etkileriyle atardamarlarda biriken plakların kopmasını engellerler. Plakları küçültürler. Bu sayede plakların hasar yapmalarını kısmen engellerler.
Statinler, kolesterol düşürme yanında, yukarıda saydığım faydalarıyla kalp ve hastalıklarının önlenmesine yardımcı olurlar.
Statinlerin yan etkileri:
Her ilacın olduğu gibi statinlerin de bazı yan etkileri vardır. Bunları aşağıda sayıyorum:
- Mide ve bağırsak sistemine etkileriyle bazen bulantıya ve kabızlığa neden olabilirler.
- Baş ağrısı yapabilirler, soğuk algınlığına benzer klinik tablo görülebilir,
- Kas ağrılarına neden olabilirler.
- Karaciğer enzimlerinde hafif yükselmelere neden olabilirler.
- Şeker hastalığına eğilim yapabilirler,
Statinlerin yukarıda bahsettiğim yan etkileri faydaları yanında önemsizdir. Ancak hastalarda ve bazı doktorlarda bu yan etkileri abartma eğilimi vardır. Bu nedenle takip eden doktorun tavsiyelerine uymak, abartılı telkinlerden kaçınmak çok önemlidir. Damar sertliğinin en önemli ilaçları statinlerdir. Yan etkileri çok olursa, başka bir molekülle değiştirip takip etmeyi tercih etmek lazımdır. Yine de hasta tolere edemiyorsa grubu değiştirmek gerekebilir.
Bazı statinlerle birlikte greyfurt ürünlerinden almak sakıncalı olabilir, yan etkileri artırabilirler.
Fibrik asit türevleri (fibratlar)
Kan lipit düzeylerini ve özellikle yağın bir çeşidi olan trigliseritleri azaltarak tesir ederler. Fibrik asit türevleri iyi kolesterol olarak adlandırılan HDL seviyesini yükseltirken, kötü kolesterol olan LDL'yi azaltırlar. Şiddetli böbrek hastalığı veya karaciğer hastalığı olan kişilerde fibratların verilmesi pek tercih edilmez.
Fibratların yan etkileri şunlardır:
- Kabızlık veya ishal yapabilirler,
- Kilo kaybına neden olabilirler,
- Şişkinlik, geğirme veya kusma görülebilir,
- Mide ağrısı, baş ağrısı veya sırt ağrısı görülebilir,
- Kas ağrısı ve zayıflığa neden olabilirler.
Kolsterol emilimini engelleyen ilaçlar
Bu ilaç sınıfı yan etkileri az ancak etkenlikleri sınırlı ilaçlardır. Bağırsakta kolesterolün emilmesini engelleyerek çalışırlar. Bu ilaçlar, LDL’yi ve trigliseriti düşürür, HDL’yi yükseltirler. Nadir görülen yan etkileri ishal ve hafif şiddette eklem ağrısıdır. Statinlerle birlikte kullanılabilirler. Son yıllarda dirençli kolesterol yüksekliğinde iki ilaç grubu kombine olarak birlikte kullanılmakta ve çok olumlu neticeler alınmaktadır.
Omega-3
Bunlara balık yağı da denir. En çok trigliseritleri düşürmek için kullanılırlar. Balık yağları diğer ilaçları etkileyebilirler. Balık alerjisi olanlar kullanılırken dikkat etmelidirler, allerjiye neden olabilir. En önemli yan etkilerini yazıyorum.
En önemli yan etkilerini yazıyorum.
- Şişkinlik, geğirme, karın ağrısı gibi mide ve bağırsak şikâyetleri,
- Döküntü veya kaşıntıya neden olabilirler,
- Ağızda balık tadı hissedilmesine neden olabilirler,
- Kanama süresini uzatabilirler, bu nedenle kan sulandırıcı ilaçlarlarla birlikte dikkatli kullanılmalı veya hiç kullanılmamalıdırlar.