Tip 1 Şeker (Diyabet) Hastalığının Nedenleri:
Bu tip diyabet daha az görülür, ancak belirtileri şiddetli başlar. En önemli nedenlerinden birisi vücudumuzun bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin salgılayan beta hücrelerine saldırmasıdır. Bu hücreler tahrip olur ve hastalık ortaya çıkar. Bilim dünyasında tip 1 diyabeti genlerin, virüslerin ve çevresel faktörlerin tetikleyebileceği konusunda bir görüş vardır. Üzerinde çok araştırma yapılmasına karşın henüz bir sonuca ulaşılamamıştır.
Tip 2 Şeker (Diyabet) Hastalığının Nedenleri:
Şeker hastalığı yani diyabetin en yaygın görülen şeklidir. Yaşam tarzı faktörleriyle genler en önemli nedenler arasında sayılabilir. Bunları sırlayalım:
- Fazla kilo, şişmanlık ve hareketsiz yaşam: Hareketsiz yaşam ve aşırı yemek, kilo almaya dolayısıyla vücutta yağ dokusunun artmasına neden olur. Bu durum insülin direncine neden olur, şeker hastalığı gelişir. Vücutta yağın toplandığı yerler de önemlidir. Örneğin karın bölgesinde fazla yağ toplanırsa insülin direnci, tip 2 şeker hastalığı, kalp ve damar hastalıkları fazla görülebilir.
- İnsülin direnci: Tip 2 diyabet karaciğer, kas ve yağ hücrelerinin insülin hormonunu iyi kullanamadıkları durumlarda çok görülür. Yani bu hastalık insülin direnci ile başlar. Bu takdirde vücudumuzda şekerin hücrelere girmesi için daha fazla insülin hormonuna ihtiyaç duyulur. İlk başta artan talebi karşılamak için pankreas organı fazla insülin salgılar, zamanla hastalık ilerler, bu sefer de pankreas yeterli insülin üretemez ve kan şekeri düzeyi yükselmeye başlar, hastalık tam olarak ortaya çıkar.
- Genler ve ailede şeker hastalığı öyküsü: Tip 2 diyabette de genlerin rolü vardır. Bu hastalık aynı ailede görülme eğilimindedir. Ayrıca bazı ırklarda ve etnik gruplarda şeker hastalığı daha fazla görülür. Bunun yanında genler bir kişinin şişman veya fazla kilolu olma eğilimini artırarak şeker hastalığı riskini artırabilir.
Şeker Hastalığına Neden Olan Diğer Faktörler:
Genetik Mutasyonlar:
Bugünlerde Covid virüsü nedeniyle mutasyon kelimesi çok kullanılmaktadır. İnsanda da genetik mutasyonlar görülebilir ve bu durumlarda da şeker hastalığı ortaya çıkabilir. Bu tür mutasyonlar, yeni doğanda ve gençlerde görülen şeker hastalığına neden olabilir.
Kistik fibrozis dediğimiz bir genetik hastalıkta pankreasta müküs toplanır, hücreleri öldürür, yeteri kadar insülin salgılayamaz ve şeker hastalığı görülür.
Hemokromatozis dediğimiz bir genetik hastalıkta da vücutta demir birikir. Aynı birikim karaciğer ve pankreasta da olur ve şeker hastalığına neden olabilir.
Hormonal Hastalıklar:
Bazı hormonları fazla salgılayan hastalıklarda da insülin direnci ve şeker hastalığı görülebilir. Bunları kısaca sayalım:
-
Tiroid bezinin fazla hormon salgıladığı durumlar: Buna hipertiroidizm adı verilir. Halk arasında zehirli guatr olarak da adlandırılır.
-
Cushing sendromu: Böbrek üstü bezinde ve beyinde fazla kortizol hormonu salgılanan bir hastalıktır. Şeker hastalığı yanında hipertansiyon da görülebilir.
-
Akromegali: Bu hastalıkta beyindeki hipofiz bölümünden growthormon dediğimiz büyüme hormonu fazla salgılanır. El, ayak, çene, dil gibi uzuvlarda büyüme görülür. Büyüme hormonunun fazla salgılanması şeker hastalığına neden olabilir.
Pankreas organının çıkarılması veya hasar görmesi:
Pankreatit dediğimiz pankreasın iltihabında, pankreas kanserinde veya dıştan bir darbeyle pankreasın hasar görmesi durumlarında beta hücreleri zarar görebilir. İnsülin salgılayamaz veya çok az salgılar. Bu takdirde şeker hastalığı, yani diyabet görülebilir.
Şeker Hastalığına Neden Olan İlaçlar
Bazı ilaçlar pankreastaki beta hücrelerine zarar verebilir veya insülinin çalışma şeklini bozabilir. Bunları kısaca sayalım:
- Su atıcı olarak kullanılan bazı idrar söktürücüler.
- Kolesterol için kullanılan bir tür B3 vitamini olan niasin.
- Bazı epilepsi, yani sara ilaçları. Nadir bir yan etkidir.
- AIDS için kullanılan bazı virüs ilaçları.
- Kortizon.
- Organ naklinde kullanılan bazı ilaçlar.
Burada yaygın olarak kullanılan kolesterol ilaçlarından da bahsetmek istiyorum. Statin dediğim bu ilaçların şeker hastalığına eğilim yarattığına dair yayınlar vardır. Ancak bu yan etki ihmal edilebilecek düzeydedir. Çünkü statinler, kalp krizi ve felci önlemede en önemli yardımcı ilaçlardır. Bu güçlü etkilerinden dolayı diyabet geliştirme riski göz önüne alınmamalıdır.
Yukarıda saydığım ilaçları alan kişiler bu yan etkiden dolayı ilaçlarını bırakmamalı, mutlaka doktorlarına danışmalıdırlar.