Bir hastada şeker hastalığından şüphe edildiği zaman bazı kan testleriyle tanı konur. Yalnız bu kriterler ülkeden ülkeye, laboratuardan laboratuara küçük değişiklikler gösterebilir. Diyabet uzmanları belli aralıklarla toplanarak bu değerleri gözden geçirir ve güncellerler. Şimdi genel olarak kabul edilen son değerleri aşağıda maddeler halinde yazacağım.
- Herhangi bir zamanda yapılan kan şekeri testi: Kişinin açlık veya tokluğuna bakılmaksızın rastgele bir zamanda yapılan kan şekeri değeri 200 mg/dl’nin üzerindeyse bu hastada diyabet var diyebiliriz.
- Açlık kan şekeri: Bir gecelik açlıktan sonra kan şekeri bakılır. 100 mg/dl’nin altı normal olarak kabul edilir. Eğer 100-125 mg/dl arasında ise bu kişide prediyabet, yani şekere eğilim var diye düşünülür. İki ayrı zamanda bakılan açlık kan şekeri 126 mg/dl’nin üstünde ise kişide diyabet var demektir.
- Şeker yükleme testi: Buna oral glikoz tolerans testi (OGTT) denilmektedir. Bu test de aç karnına yapılır. Önce açlık kan şekeri ölçülür, sonra şekerli bir sıvı içirilir ve iki saat boyunca belli aralıklarla kan alınır. Bu süreler içinde kan şekeri 140 mg’ın altında ise normal kabul edilir. İki saat sonra 200 mg/dl’nin üstündeyse diyabet var demektir. 140-199 mg/dl arasında bir değer ölçüldüğü zaman, prediyabet, yani şekere eğilimi var olarak kabul edilir.
- Gliko hemoglobin (A1C) testi: Bu test bizim ülkemizde HbA1C olarak bilinmektedir. Şeker takibi ve tanısında kullanılan en önemli testtir. Açlık gerektirmeden yapılır. Son iki ila üç aydaki ortalama kan şekeri seviyesini gösterir. Eritrosit dediğimiz kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıyan bir protein olan hemoglobine bağlı kan şekeri yüzdesini ölçer. Kan şekeri seviyesi ne kadar yüksekse bu yüzde de o kadar fazla olur. İki ayrı zamanda yapılan HbA1C testinde % 6,5’un üzerinde bir değer şeker hastalığını gösterir. % 5.7-6.5 arası prediyabet olarak kabul edilir. Normal değer % 5.7’nin altında olmalıdır.
Tip 1 şekerde bazen doktorlar bağışıklık sistemindeki arızayı gösterebilecek, otoantikor dediğimiz maddeleri de ölçebilirler. Ayrıca bu hastalarda idrarda keton dediğimiz cisimciklerin varlığı da araştırılır.
Burada gebelik diyabetinin tanısını da kısaca anlatmak istiyorum.
Eğer gebelikten önce kilonuz fazlaysa, ailenizde diyabet riski varsa, daha önceki gebeliklerinizde şekeriniz yüksek ölçülmüşse, doğumdan önce kan şekerinin ölçülmesinde fayda vardır. Özellikle ikinci üç aylık dönemde, yani 24-28 hafta arasında bu testler yapılmalıdır. Burada da şeker yükleme testi yapılır. Birinci saatte bakılan kan şekeri 140 mg/dl’nin altında olmalıdır. Yalnız bu kriter bazı laboratuarlarda değişiklik gösterebilir. Üç saat boyunca her saat kan alınır, iki defasında 140 mg/dl’nin üzerinde ise gebelik diyabetinden bahsedilebilir